Esansiyel primer hipertansiyon veya diğer adıyla primer hipertansiyon, yüksek tansiyonun en yaygın türüdür.
Nedeni tam olarak bilinmeyen bu durum, genellikle yıllar içinde yavaş yavaş gelişir ve çoğu zaman belirti vermez. Ancak tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Hipertansiyon Nedir?
Hipertansiyon, kanın damar duvarlarına uyguladığı basıncın normalden yüksek olmasıdır. Bu basınç, kalbin kan pompalarken gösterdiği çaba ile damarların direnci arasında oluşur.
Kan basıncı iki değerle ifade edilir:
- Sistolik basınç (büyük tansiyon): Kalp kasıldığında oluşan basınç.
- Diyastolik basınç (küçük tansiyon): Kalp gevşediğinde oluşan basınç.
Normal bir kan basıncı değeri yaklaşık 120/80 mmHg’dir. Bu değerlerin üzerine çıkıldığında hipertansiyondan söz edilir.
Esansiyel (Primer) Hipertansiyon Ne Demek?
Esansiyel hipertansiyon, altında belirli bir hastalık olmadan ortaya çıkan yüksek tansiyon durumudur. Yani bu kişilerde böbrek hastalığı, hormon bozukluğu veya kalp rahatsızlığı gibi net bir neden yoktur.
Toplumda görülen hipertansiyon vakalarının yaklaşık %90-95’i esansiyel hipertansiyon sınıfındadır.
Esansiyel Hipertansiyonun Nedenleri Nelerdir?
Esansiyel hipertansiyonun kesin nedeni bilinmese de bazı faktörlerin riski artırdığı kabul edilmektedir. Bu faktörler genellikle yaşam tarzıyla ilgilidir ve zamanla damar sisteminde değişikliklere yol açar.
Risk Faktörleri
Aşağıdaki durumlar esansiyel hipertansiyon gelişme riskini artırabilir:
- Ailede hipertansiyon öyküsü
- İleri yaş
- Fazla kilo ve obezite
- Tuz tüketiminin fazla olması
- Düşük fiziksel aktivite
- Sigara ve alkol kullanımı
- Stres
- Düşük potasyum, kalsiyum ve magnezyum alımı
Esansiyel Hipertansiyon Belirtileri
Esansiyel hipertansiyon genellikle sessiz ilerler. Yani çoğu kişi uzun yıllar boyunca herhangi bir belirti hissetmez. Bu yüzden hipertansiyona “sessiz katil” denir.
Bazı bireylerde şu belirtiler görülebilir:
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Yorgunluk
- Burun kanaması
- Göğüs ağrısı
- Görmede bulanıklık
Bu belirtiler başka hastalıklarda da görülebileceği için, mutlaka düzenli tansiyon ölçümü yapılmalıdır.
Ayrıca göz atın; Hipertansiyonun en sık 7 nedeni
Tanı Nasıl Konur?
Esansiyel hipertansiyon tanısı koymak için kan basıncı ölçümleri yapılır. Genellikle aşağıdaki kriterler esas alınır:
- 140/90 mmHg ve üzeri değerler, hipertansiyon kabul edilir.
- Ölçümler farklı günlerde, en az 2-3 kez yapılmalıdır.
- Gerekirse 24 saatlik tansiyon takibi (holter) kullanılabilir.
Ayrıca doktor, altta yatan başka bir hastalık olup olmadığını anlamak için kan testleri, idrar testleri ve ekokardiyografi gibi yöntemlere başvurabilir.
Esansiyel Hipertansiyonun Tedavisi
Tedavinin amacı, kan basıncını normal sınırlarda tutarak kalp, beyin, böbrek gibi organların zarar görmesini önlemektir. Tedavi genellikle iki aşamalıdır:
1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
Hafif ve orta düzeyde hipertansiyonu olan bireylerde ilk aşama yaşam tarzını düzenlemektir. Bu değişiklikler, ilaçsız kontrol sağlayabilir.
Uygulanabilecek değişiklikler şunlardır:
- Tuz alımını azaltmak (günde 5 gramdan az)
- Düzenli egzersiz yapmak (haftada en az 150 dakika)
- Kilo vermek
- Alkol ve sigaradan uzak durmak
- Stresi azaltmak
- Sebze ve meyve ağırlıklı beslenmek (Akdeniz diyeti)
2. İlaç Tedavisi
Yaşam tarzı değişiklikleri yeterli olmazsa, doktor antihipertansif ilaçlar reçete eder. Bu ilaçlar farklı gruplardadır ve genellikle bireyin yaşına, eşlik eden hastalıklarına göre belirlenir.
Bazı yaygın ilaç grupları şunlardır:
- ACE inhibitörleri
- Beta blokerler
- Kalsiyum kanal blokerleri
- Diüretikler (idrar söktürücüler)
Esansiyel Hipertansiyonun Önlenmesi Mümkün mü?
Evet. Bazı önlemler sayesinde esansiyel hipertansiyonun gelişme riski azaltılabilir. Bu önlemler, özellikle genetik yatkınlığı olan bireyler için daha da önemlidir.
Koruyucu Öneriler
- ✅ Sağlıklı kiloda kalın
- ✅ Tuz tüketimini sınırlayın
- ✅ Düzenli egzersiz yapın
- ✅ Sigara ve alkolden uzak durun
- ✅ Günde en az 5 porsiyon sebze-meyve tüketin
- ✅ Stresle başa çıkma yolları geliştirin
- ✅ Yılda bir kez tansiyonunuzu kontrol ettirin
Ayrıca göz atın; DASH diyeti ile hipertansiyona karşı koyun
Uzun Vadeli Sonuçlar ve Komplikasyonlar
Esansiyel hipertansiyon tedavi edilmezse şu ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir:
- Kalp yetmezliği
- Kalp krizi
- Felç (inme)
- Böbrek yetmezliği
- Göz hasarı
Bu nedenle erken tanı ve düzenli takip hayati önem taşır.
Esansiyel hipertansiyon, günümüzde çok yaygın görülen ve genellikle belirti vermeyen sinsi bir hastalıktır. Erken dönemde fark edilip önlem alınmazsa, kalıcı organ hasarlarına yol açabilir.
Düzenli tansiyon takibi, sağlıklı yaşam alışkanlıkları ve gerektiğinde ilaç tedavisi ile bu hastalık kontrol altına alınabilir.
Unutmayın: Tansiyonunuzu ölçtürmek, hayatınızı kurtarabilir.
