Hipotermi Nedir? Hipotermi ve İlk Yardım

21 Şubat 2023

Blog

Hipotermi Nedir? Hipotermi ve İlk Yardım

Hipotermi, çok uzun süre düşük ısıya maruz kalınıp vücut ısısının 35 °C’nin altına düştüğü, ısı kaybıyla vücudun depolandığı enerjinin tükendiği acil bir durumdur. Tedavi edilmez ise solunum, sinir, kalp ve dolaşım sisteminde bozukluğa neden olup ölüm ile sonuçlanabilir. Durumun belirti ve semptomlar vücut ısısının düşüklüğüne göre değişkenlik gösterir.

Hipotermi Sebepleri

Vücudun ürettiği ısıdan daha hızlı bir şekilde ısı kaybetmesi sonucu oluşan hipoterminin başlıca sebepleri arasında uzun süre soğuk havaya maruziyet, soğuk suya dalma veya kaza sonucu suya düşüp uzun süre ıslak kalma, göçük altında kalıp soğuk toprağa maruziyet yer alır.

Bu durumlarda bireyler koşulların etkisini kontrol edemez. Kıyafet ile korunamaz ve vücut ısısı düşer. Bu en yaygın sebepler dışında;

- Alkol, uyuşturucu

- Diyabet

- Hipotiroidi

- Demans/Alzheimer

- Omurilik yaralanmaları,

- Felç

- Artrit gibi bazı tıbbi durumlarda hipotermiye neden olabilir. Tedavide kullanılan ilaçlar (narkotik ağrı kesiciler, antidepresanlar ve antipsikotikler) bireylerin vücut ısısını düzenleyebilme becerisini etkileyebilir.

Hipotermi Nasıl Teşhis Edilir? Belirtileri Nelerdir?

Hipotermi tanısının netleşmesi ve şiddetinin belirlenmesi için kan testi yapılması gerekir. Çünkü bulgular bireyin bulunduğu duruma ve fiziksel belirtilerine göre farklılık gösterebilir. Kondisyon ve koordinasyon bozukluğu, konuşma problemi, zihin bulanıklığı/kafa karışıklığı gibi hafif hipotermi semptomları her zaman anlaşılmayıp travmatik bulgular ile karıştırılabilir.

Bu nedenle bir travma, enkaz altında kalma gibi nedenlerden kaynaklı bir hipotermi vakasında hastayı mutlaka bir hekim görmelidir.

Peki hipotermi belirtileri nelerdir? İşte en bilinen 10 tanesi;

- Titreme

- Uyuşukluk

- Akıcı konuşmada zorluk, basit görevleri yapamama

- Bilinç kaybı

- Denge problemleri

- Koordinasyon eksikliği,

- Sakarlık

- Yavaş ve yüzeyel nefes alma,

- Zayıf nabız

- Ritim bozukluğu, yavaş kalp atışı

Hipotermi belirtileri varsa en hızlı şekilde acil tıbbi yardım istenmeli, birey sıcak bir ortama alınmalı, battaniye/palto ile sarılarak ısıtılmalı ve hızlı hareket ettirilmemelidir. Aksi takdir de taşikardi görülebilir. Eğer şiddetli hipotermi varsa (vücut ısısı 28°C in altında ise);

- Refleksler kaybolur

- Göz bebeği ışığa tepki vermez

- Birey komadadır ve

- Kalp/solunum durması meydana gelebilir.

Şiddetli hipotermide bireyler çenelerini sıkı bir şekilde kapatır. Orta ve şiddetli hipotermiye gidişin ilk göstergesi titremenin yavaşlayıp durmasıdır. Bireyin soğuktan korunmaya çalışmaması şiddetli hipoterminin önemli bir göstergesidir.

Kişinin solunumu fark edilemeyecek kadar yüzeysel, nabzı alınamayacak kadar düşüktür. Şiddetli hipotermisi olan bireyler canlı olmalarına rağmen ölümün bütün belirtilerini gösterebilir.

Hipotermide ilk yardım yaparken dikkat edilmesi gerekenler nedir?

- Sıcak su veya elektrikli battaniye gibi doğrudan etkileyecek ısı kaynakları kullanılmamalı

- Hızlı ısıtma yönteminden (örneğin sıcak duş) kaçınılmalı

- Kol ve bacaklara masaj yaparak ısıtmaya çalışılmamalıdır.

Hipotermi Nasıl Önlenir?

Birey travmadan (kaza, enkaz altında kalma, kaza sonucu suya düşme gibi) kurtarıldıktan sonra vücut ısısı kaybını önlemek için kat kat, sıkı dokunmuş hafif giysiler, atkı, şapka ve eldiven ile giydirilmelidir.

Yün, ipek veya polipropilen kıyafetlerin iç katlarda giyilmesi, vücut ısısını pamuktan daha iyi korur. Eğer birey enkaz altında ise ısı kaybını en aza indirmek için kolları vücuda yapışık, bacaklarını birbirine bitişik tutmalı ve dizleri göğsüne doğru çekmelidir.

Eğer kaza sonrası suya düşme durumu varsa hipotermiyi önlemek için suyun içerisinde kıyafetler çıkarılmamalıdır. Kıyafetler sudan çıktıktan sonra güvenli bir alan oluşturulduğunda çıkarılmalı ve ısınmak için hızlıca önlem alınmalıdır.

Hipotermi Nasıl Tedavi Edilir?

Hipotermi geçiren bireye acil yardım gelene kadar ilk yardım önlemleri alınmalıdır. Hipotermili bireye nazik masaj, ovma hareketleri kesinlikle yapılmamalıdır. Bu durum soğuk kanı, beyne, kalbe ve akciğerlere göndererek vücut ısısının düşmesine neden olur.

Gereksiz ve sert hareketler kalp ritmini bozarak kalp atışını durdurabilir. Hipotermili bireyin hemen soğukla temasının kesilmesi gerektiği gibi doğrudan (sıcak su, ısıtma lambası gibi araçlar ile) ısıtılmamalıdır. Kuru ve sıcak bir yere yatay pozisyonda nazik hareketler ile götürülmeli (üzerine bir battaniye ile birlikte) ve soğuktan korunmalıdır.

Eğer kıyafetleri ıslaksa ve hareket etmekte zorlanıyorsa kıyafetler kesilip çıkarılmalıdır. Tahliye sırasında bireyleri yeterli ısınmanın sağlanması için palto veya kuru battaniye ile bireyin sadece yüz açıkta kalacak şekilde tüm vücudu sarılmalıdır. Hipotermi hafif, orta veya şiddetli olabilir.

Eğer şiddetli hipotermi geçiriliyorsa birey belirgin nabız belirtisi göstermeden bilincini kaybedebilir. Bu nedenle vakayı kesinlikle bir doktor görmelidir! Nabzın zayıfladığı veya durduğu tehlikeli durumlarda suni solunum desteği verilebilir.

Bireyin bilinci yerindeyse, uyanıksa ve yutma problemi yoksa, ısınmasını sağlamak için potasyumdan fakir sıcak, kafeinsiz ve tatlı bir içecek faydalı olur. Isıtılmış bir havlu ile vakanın göğsüne, boynuna ve kasık bölgesine bası uygulanabilir. Ancak sıcak bası kol ve bacaklara uygulanmamalıdır. Düzensiz kalp atışına, dolaşım bozukluğuna neden olabilir.

Vücut ısısını yükseltmek için uygulanacak olan tedavi hipotermi şiddetine göre farklı müdahaleleri içerebilir. Hafif hipotermisi olan bir birey için üzerinin ısıtılmış battaniye ile örtülüp ılık sıvı tüketmesi ısınması için yeterli iken ağır hipotermi vakalarında kan vücuttan hemodiyaliz makinesiyle alınıp ısıtılır ve vücuda geri verilir.

Bununla birlikte kanın ısınmasını sağlamak için damardan tuzlu su çözeltisi verilebilir. Bir diğer yöntem ise vücut ısısını yükseltmek için maske veya nazal tüp ile oksijenin verilerek vücut ısısı yükseltilmesidir.

Hipotermi ve Lokal Donma

Hipotermi vücut iç ısısının düşmesi, lokal donma ise vücutta belirli bir bölgedeki hücrelerin donmasıdır. Dokuların uzun süre soğuk hava, su, sıvı ya da gaza maruz kalması ile oluşan yaralanmaya donma denir.

Donmaya maruz kalan bireyler genellikle evsizler, depremzedeler, uzun süre açık hava sporu yapanlar, mental durum bozukluğu olanlar ve açık havada çalışanlardır. Hareketsizlik ve yetersiz giyinmede donma öyküsünü kolaylaştırıcı etmenlerdir.

Düşük ısıya maruziyet süresi uzadıkça dokular ve işlevleri etkilenir. Kötü beslenme, enfeksiyon, artrit, şeker hastalığı, sigara ve alkol tüketimi de doku zedelenmesini etkiler. Hücresel değişiklikler doku sıcaklığı 15°C’nin altına düştüğünde başlar.

Lokal donmalarda uzun ve ince olmasından dolayı en çok bacaklar ve kollar etkilenir. Bunun yanı sıra burun, kulak ve kornea sık etkilenen diğer dokulardır.

Lokal donma belirtileri nelerdir?

Lokal donmalar klinik olarak üç grupta incelenir;

1.Soğuk şişliği: El, ayak ve burunda şişme, kızarıklık ve deride soyulma olabilir. Yüzeysel ve hafif bir hasar vardır.

2. Soğuk ısırması: Vücudun soğuk ortamla temas eden herhangi bir bölgesinde olabilir. Nekroz, iskemi ve kangren ile sonuçlanabilir. Bunlar ile birlikte eklem ağrısı, kırmızı/mavi renk değişimleri ve aşırı şişme gözlenebilir.

3. Siper ayağı: Islak ayakkabı uzun süre ayakta kaldığında, hava soğuksa ve birey uzun süre hareketsiz ise siper ayağı oluşabilir. İlk olarak karıncalanma ve uyuşukluk şikayetleri başlayan klinik tablo giderek kötüleşir ve ödem, büller oluşur.

Lokal donma nasıl teşhis edilir?

Kan akımının kesildiği kimyasal veya termal yanıklarda da görüntü lokal donmaya benzeyebilir. Tanıya merkezi vücut ısısı yardımcı olur. Çünkü lokal donmanın ayırıcı bir tanı testi yoktur.

Lokal donma tedavisi nedir?

Hastanın üzerinden kemer, çorap, ayakkabı gibi basınç yapan dar kıyafetler çıkarılmalı ve kıyafetleri ıslak ise kuruları giyilmelidir. Birey acile gidene kadar doğrudan ısıtma işlemi yapılmamalıdır. Aksi takdirde doku hasarı artacaktır. Su kaybının giderilmesi için damar içi ılık sıvı tedavisinin başlanması uygundur.

En temel tedavisi ise hızlı ısıtmadır. Hızlı ısıtma 40-42 °C arasındaki su ile olur ve işlem 15-20 dakikada tamamlanır. Bu süreçte suyun soğuması engellenmeli ve su sıcaklığı kontrol edilmelidir. Bu sayede dokuda iskemi riski azalır. Hastalara 12 saatte bir oral olarak 1 gram C vitamini takviyesi uygulanır.

Donmalar, tetanoz açısından risk taşıdığından lokal donma olan hastalara tetanoz aşısı yaptırması önerilir. Bununla birlikte tromboksan inhibitörü olan Aloe vera’nın donmuş dokuya 6 saatte bir bölgesel olarak uygulanması ağrıyı azaltabilir. Ancak tedavi sürecinde bundan önce dikkat edilmesi gerekenler vardır.