Şah Damarı Nedir ve Ne İşe Yarar?
Şah damarı, tıp dilinde karotis arter olarak adlandırılır. Boynumuzun her iki yanında bulunan bu damarlar, kalpten beyne oksijenli kan taşıyan ana damarlardır.
Beynimiz, vücudun diğer organlarına göre çok daha fazla oksijen tüketir. Şah damarları, bu ihtiyacı karşılayan ana yollardır. Bu nedenle bu damarlarda meydana gelen tıkanıklıklar, beyin fonksiyonlarını doğrudan etkileyebilir.
Şah Damar Tıkanıklığı Nedir?
Şah damarın iç yüzeyinde, zamanla yağ, kalsiyum ve diğer maddelerin birikmesiyle oluşan plaklar nedeniyle damar daralır veya tamamen tıkanır. Bu duruma karotis arter hastalığı ya da şah damar tıkanıklığı denir.
Damar ne kadar daralırsa, beyne ulaşan kan miktarı o kadar azalır. Bu durum, beyin hücrelerinin yeterli oksijen alamamasına ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Şah Damar Tıkanıklığı İnme Nedeni midir?
Evet, şah damar tıkanıklığı en önemli inme nedenlerinden biridir.
İnme Nasıl Gelişir?
- Daralan şah damarı, zamanla kan akışını yavaşlatır.
- Damar içinde oluşan plaklardan bir parça koparsa, beyne doğru ilerler ve küçük bir damarı tıkar.
- Beyne giden kan akışı aniden durursa, o bölgedeki beyin hücreleri ölür.
- Bu duruma iskemik inme denir.
İstatistiklere göre, iskemik inmelerin %15-20’si doğrudan şah damar tıkanıklığından kaynaklanır.
Şah Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?
Bu hastalık sessiz ilerleyebilir. Yani kişi, damarı neredeyse tamamen tıkanana kadar hiçbir belirti hissetmeyebilir.
Ancak bazı uyarı işaretleri şunlardır:
- Yüzün bir tarafında ani uyuşma veya düşme
- Konuşma bozukluğu, kelimeleri bulamama
- Görme kaybı ya da çift görme
- Kol veya bacakta güçsüzlük, özellikle tek taraflı
- Baş dönmesi ve denge kaybı
- Kısa süreli bilinç kaybı
Bu belirtiler geçici olsa bile çok önemlidir. Bu tür geçici ataklara “mini inme” (TIA) denir ve asıl inmeden önce gelen bir uyarı olabilir.
Kimler Risk Altındadır?
Şah damar tıkanıklığı için en büyük risk faktörleri:
- Hipertansiyon (yüksek tansiyon)
- Sigara kullanımı
- Yüksek kolesterol
- Şeker hastalığı (diyabet)
- İleri yaş
- Hareketsiz yaşam tarzı
- Obezite
- Ailede kalp-damar hastalığı öyküsü
Bu faktörlere sahip kişilerin düzenli olarak kontrol yaptırmaları ve yaşam tarzı değişikliklerine önem vermeleri gerekir.
Şah Damar Tıkanıklığı Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis için kullanılan bazı yöntemler şunlardır:
- Boyun damar ultrasonu (Doppler USG): En yaygın ve ağrısız tarama yöntemidir.
- Bilgisayarlı tomografi anjiyografi (BT anjiyo): Damar içini detaylı gösterir.
- Manyetik rezonans anjiyografi (MR anjiyo): Yumuşak dokuları daha iyi gösterir.
- Klasik anjiyografi: Tedavi planlaması için gerekebilir.
Bu görüntüleme yöntemleri sayesinde, damar tıkanıklığı derecesi net şekilde belirlenebilir.
Şah Damar Tıkanıklığı Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi şekli, tıkanıklığın derecesine ve hastanın genel durumuna göre belirlenir.
Tedavi Seçenekleri:
| Durum | Uygulama |
| %50’den az tıkanıklık | Yaşam tarzı değişikliği ve ilaç tedavisi yeterli olabilir |
| %50-70 arası tıkanıklık | Risk faktörlerine göre ilaç tedavisi + takip |
| %70 üzeri tıkanıklık | Cerrahi müdahale veya stent uygulaması gerekebilir |
İnmeden Korunmak İçin Neler Yapılmalı?
İnme Riskini Azaltmak İçin 7 Temel Öneri:
- Tansiyonunuzu düzenli kontrol ettirin
- Sigara ve tütün ürünlerinden uzak durun
- Kolesterol seviyenizi dengede tutun
- Düzenli egzersiz yapın
- Sağlıklı ve dengeli beslenin
- Stres yönetimini öğrenin
- Şeker hastalığınız varsa iyi yönetin
Bu alışkanlıklar yalnızca şah damarlarınızı değil, tüm damar sisteminizi korur.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Şah damar tıkanıklığı tamamen belirti vermeden inme yapar mı?
Evet. Hastaların bir kısmında inme ilk belirti olabilir. Bu yüzden riskli bireylerde erken tarama önemlidir.
Şah damar tıkanıklığı tedavi edilmezse ne olur?
Tedavi edilmezse damar zamanla daha da daralır ve kalıcı inmelere yol açabilir.
Ameliyat riski yüksek mi?
Uygun hasta seçimiyle, uzman ekip tarafından yapıldığında risk düşüktür. İnme riskiyle kıyaslandığında ameliyat faydası daha fazladır.
Sonuç: Şah Damarı Hayati Öneme Sahiptir
Şah damar tıkanıklığı, inmenin en önemli nedenlerinden biridir. Genellikle sessiz ilerler ama sonuçları ciddi olabilir. Bu yüzden:
Belirtiler hafif olsa bile dikkate alınmalı, taramalar ihmal edilmemelidir.
Erken teşhis ve uygun tedavi sayesinde, inme riski büyük oranda önlenebilir.
