Günümüzde sağlık kontrollerinde adı sıkça duyulan kan testlerinden biri olan D-dimer, özellikle COVID-19 pandemisinden sonra daha da fazla gündeme gelmiştir. Ancak bu testin sonuçları çoğu zaman yanlış yorumlanmakta ve gereksiz panik yaşanmasına neden olmaktadır.
Peki D-dimer nedir? Yüksekliği mutlaka ciddi bir hastalık mı gösterir? Düşük olması ne anlama gelir? Bu yazıda D-dimer testi hakkında en doğru bilgileri sade ve anlaşılır bir şekilde sizlerle paylaşıyoruz.
D-Dimer Nedir?
D-dimer, vücutta kan pıhtısının oluşup parçalanması sürecinde ortaya çıkan bir proteindir. Normalde kanda çok az miktarda bulunur. Ancak vücut bir pıhtı oluşturduysa ve bu pıhtı parçalanmaya başladıysa, D-dimer düzeyi kanda yükselir.
Bu nedenle D-dimer testi, damarlarda oluşabilecek pıhtıların varlığı veya yokluğu hakkında bilgi vermek için kullanılan bir tarama testidir. Tek başına bir hastalık tanısı koymaz ama hekimlere önemli ipuçları sağlar.
D-Dimer Testi Hangi Durumlarda İstenir?
D-dimer testi genellikle aşağıdaki şikâyetlerle başvuran hastalarda kullanılır:
- Ani başlayan göğüs ağrısı
- Bacakta şişlik, ağrı ve renk değişikliği
- Ani nefes darlığı
- Uzun süre yatakta kalan bireylerde pıhtı şüphesi
- Derin ven trombozu (DVT) şüphesi
- Pulmoner emboli (akciğer damarına pıhtı atması)
- COVID-19 gibi enfeksiyonlarda pıhtılaşma riski yüksek olan hastalar
D-Dimer Testi Neyi Gösterir?
D-dimer testi, vücutta bir pıhtılaşma sürecinin aktif olduğunu düşündürür. Ancak bu durumun ne zaman, nerede ve ne kadar ciddi olduğunu tek başına söyleyemez.
D-dimer testi ile ilgili bilinmesi gereken gerçekler:
- Yüksek D-dimer, bir pıhtılaşma sürecinin belirtisidir ama başka hastalıklarla da yükselebilir.
- Düşük veya normal D-dimer, büyük olasılıkla pıhtı olmadığını gösterir.
- D-dimer yüksekse, genellikle ileri görüntüleme yöntemleri ile (BT, Doppler ultrason vb.) desteklenmelidir.
- D-dimer tek başına asla tanı koymak için yeterli değildir.
- Yaş ilerledikçe D-dimer değeri doğal olarak yükselebilir.
D-Dimer Testi Sonucu Neden Yüksek Çıkar?
Birçok kişi D-dimer değerinin yüksek çıkmasıyla endişelenir. Ancak bu durum her zaman ciddi bir tabloya işaret etmez.
D-dimer yüksekliğine neden olabilecek bazı durumlar:
- Yeni geçirilmiş ameliyat
- Travma veya ciddi yaralanmalar
- Enfeksiyonlar (özellikle COVID-19, grip vb.)
- İltihaplı romatizmal hastalıklar
- Karaciğer hastalıkları
- Gebelik
- Kanser
- Yaşlılık
- Kalp krizi veya inme gibi durumlar
Görüldüğü üzere D-dimer birçok farklı durumda yükselebilir. Bu yüzden test sonucunu yalnızca bir uzman hekim değerlendirmelidir.
D-Dimer Testinin Sıklıkla Yanlış Anlaşılan Yönleri
D-dimer testi hakkında toplumda bazı yanlış bilgiler yaygındır. Bu bölümde bu yanlış anlamaları netleştirelim.
- Yanlış 1: D-dimer yüksekse kesin pıhtı vardır.
→ Hayır, D-dimer sadece olasılığı gösterir. Tanı için görüntüleme şarttır. - Yanlış 2: D-dimer düşükse hastalık yoktur.
→ Düşük D-dimer pıhtı ihtimalini azaltır ama diğer şikâyetler varsa araştırma devam eder. - Yanlış 3: Her D-dimer yüksekliği acil bir duruma işaret eder.
→ Pek çok enfeksiyon ve ameliyat sonrası yükselme olur ama bu acil durum değildir. - Yanlış 4: D-dimer sadece COVID-19 hastalarında yapılır.
→ COVID-19 dışında da birçok hastalıkta kullanılır. - Yanlış 5: Değeri ne kadar yüksekse, hastalık da o kadar ciddidir.
→ Her zaman böyle değildir. Değerin yüksekliği tek başına hastalığın şiddetini belirlemez.
D-Dimer Testi Nasıl Yapılır?
D-dimer testi, basit bir kan tahlilidir. Açlık gerekmez. Genellikle dirsek içinden alınan kan örneğiyle laboratuvarda değerlendirilir. Sonuçlar birkaç saat içinde çıkabilir.
D-dimer testinin referans değeri genellikle 0-0.5 µg/mL olarak kabul edilir. Ancak her laboratuvarın kullandığı yöntem farklı olabileceğinden, sonuçlar kendi birimi üzerinden değerlendirilmelidir.
D-Dimer Testi Yüksek Çıkarsa Ne Yapmalısınız?
Öncelikle panik yapmadan, testin bağlam içinde değerlendirilmesi gerektiğini bilmelisiniz. Test sonucu tek başına bir anlam ifade etmez. Yapılması gerekenler şunlardır:
- Hekiminizin önerdiği diğer test ve görüntülemeleri yaptırın
- D-dimer yüksekliğine neden olabilecek başka durumlar varsa, onları doktorunuza belirtin
- Daha önce geçirilen hastalıklar veya ameliyatlar hakkında bilgilendirme yapın
- Ailede pıhtı geçmişi olup olmadığını doktorunuza bildirin
- Gereksiz endişeye kapılmadan uzman görüşünü bekleyin
Sonuç
D-dimer testi, özellikle damar içi pıhtılaşmaların belirlenmesinde son derece değerli bir testtir. Ancak bu testin sonuçlarını doğru yorumlamak uzmanlık gerektirir. Yanlış anlamalar, hem hastada gereksiz korkuya yol açabilir hem de yanlış yönlendirmelere neden olabilir.
Bu nedenle D-dimer testinin yüksek ya da düşük çıkması durumunda, sonucu yalnızca bir hekim eşliğinde değerlendirmeniz en doğrusudur. Unutmayın, her laboratuvar sonucu bir hikâyenin sadece bir parçasıdır. Tüm tabloyu görmek için uzman bakışı şarttır.
