Hipertansiyon, yani yüksek kan basıncı, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en yaygın ve en sinsi ilerleyen kronik hastalıklardan biridir. Kontrol altına alınmadığında kalp krizi, inme (felç), kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve hatta görme kaybı gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.
Hipertansiyonun tedavisinde temel yaklaşım; yaşam tarzı değişiklikleri ile birlikte, gerektiğinde ilaç tedavisidir. Tedavide kullanılan ilaçlar, kan basıncını güvenli sınırlar içinde tutmayı amaçlar. Bu yazıda, hipertansiyon tedavisinde en sık kullanılan ve en etkili 5 ilaç grubunu bilimsel dayanaklarıyla birlikte sade bir dille anlatıyoruz.
1. ACE İnhibitörleri (Anjiyotensin Dönüştürücü Enzim İnhibitörleri)
Bu grup ilaçlar, renin-anjiotensin-aldosteron sistemini baskılayarak damarları genişletir ve kan basıncını düşürür.
Etki mekanizması:
- Anjiyotensin I’in, damarları daraltan anjiyotensin II’ye dönüşümünü engeller.
- Damar direncini azaltır, kardiyovasküler yükü düşürür.
- Böbrek koruyucu etkisi vardır (özellikle diyabetik hastalarda).
Sık kullanılan örnekler:
- Ramipril (Delix)
- Perindopril (Coversyl)
- Enalapril
- Lisinopril
Yan etkiler:
- Kuru öksürük (bradikinin birikimi nedeniyle)
- Nadir olarak anjiyoödem
- Potasyum yükselmesi ve böbrek fonksiyonlarında bozulma
Not: Eğer öksürük gelişirse ARB grubuna geçilir.
2. ARB’ler (Anjiyotensin Reseptör Blokörleri)
ACE inhibitörlerine benzer etki gösterir, ancak anjiyotensin II reseptörlerini bloke ederek çalışırlar.
Etki mekanizması:
- Anjiyotensin II’nin damarları daraltıcı etkisini önler.
- Kardiyovasküler ve böbrek koruyucu etkileri ACE inhibitörleriyle benzerdir.
Sık kullanılan örnekler:
- Valsartan (Diovan)
- Olmesartan (Hipersar)
- Losartan
- Telmisartan
Yan etkiler:
- Potasyum yüksekliği
- Nadiren baş dönmesi
- ACE’ye kıyasla öksürük çok daha nadirdir
3. Kalsiyum Kanal Blokörleri (KKB)
Bu ilaçlar damar düz kaslarına etki ederek damarların gevşemesini sağlar ve böylece tansiyonu düşürür.
Etki mekanizması:
- L-tip kalsiyum kanallarını bloke eder.
- Periferik direnç azalır, kan basıncı düşer.
Sık kullanılan örnekler:
- Amlodipin (Norvasc)
- Lercanidipin (Lercadip)
- Nifedipin (Adalat)
Yan etkiler:
- Ayak bileğinde ödem
- Baş ağrısı
- Yüz kızarması
- Refleks taşikardi (nifedipin gibi kısa etkili formlarda)
4. Diüretikler (İdrar Söktürücüler)
Vücuttan sodyum ve su atılımını artırarak kan hacmini azaltır, böylece kan basıncını düşürür. Özellikle tiazid ve tiazid benzeri diüretikler hipertansiyon tedavisinde tercih edilir.
Etki mekanizması:
- Sodyum-klor taşıyıcısını inhibe ederek böbrekten sodyum geri emilimini azaltır.
- Damar içi sıvı hacmi azalır, sistemik direnç düşer.
Sık kullanılan örnekler:
- Hidroklorotiyazid
- İndapamid (Tiyazid benzeri)
- Klorotalidon
Not: Bu ilaçlar genellikle ACE/ARB içeren kombinasyonlarla birlikte “plus” veya “HCT” şeklinde verilir.
Örnekler:
- Diovan HCT = Valsartan + hidroklorotiyazid
- Hipersar Plus = Olmesartan + hidroklorotiyazid
Yan etkiler:
- Potasyum düşüklüğü
- Ürik asit artışı (gut hastalığında dikkat)
- Glukoz toleransında bozulma
5. Beta Blokörler
Bu ilaçlar kalp hızını ve atım gücünü azaltarak kan basıncını düşürür. İsimleri genellikle “-olol” ile biter.
Etki mekanizması:
- Beta-1 reseptörlerini bloke ederek kalp debisini azaltır.
- Renin salınımını da azaltır.
Sık kullanılan örnekler:
- Metoprolol (Beloc)
- Bisoprolol (Concor)
- Nebivolol (Nebilet)
- Carvedilol (Dilatret, Alex)
Kullanım alanları:
- Kalp yetmezliği
- Kalp krizi sonrası tedavi
- Ritim bozuklukları
- Aşırı nabız yüksekliği olan hipertansiyon hastaları
Yan etkiler:
- Yorgunluk
- Egzersiz intoleransı
- Cinsel isteksizlik
- Soğuk el-ayak hissi
- Astımlılarda bronkospazm riski (özellikle non-selektiflerde)
Sonuç: En Etkili Tedavi Kişiye Özel Olandır
Hipertansiyon tedavisinde “herkese aynı ilaç” diye bir kural yoktur. Hastanın yaşı, eşlik eden hastalıkları, böbrek fonksiyonu, nabız durumu ve bireysel yanıtına göre en uygun ilaç veya ilaç kombinasyonu seçilir. Yukarıda anlatılan 5 grup, kılavuzlar tarafından önerilen ilk basamak ilaçlardır.
Ancak şunu unutmamak gerekir:
✅ Yaşam tarzı değişikliği yapılmadan sadece ilaçlarla başarı sağlanamaz.
Tuz kısıtlaması, düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, ideal kiloda kalmak, sigarayı bırakmak ve stres yönetimi, tedavinin vazgeçilmez parçalarıdır.
📌 Unutmayın: Doğru ilaç ve doğru yaşam tarzı birleştiğinde, hipertansiyon sessiz bir tehdit olmaktan çıkar.
