Vücudumuzda kanın pıhtılaşması, yaralanma gibi durumlarda kan kaybını önlemek için hayati önem taşır. Ancak bazı kişilerde bu pıhtılaşma sistemi gereğinden fazla çalışır ve damar içinde istenmeyen pıhtılar (tromboz) oluşabilir. Bu duruma trombofili adı verilir.
Trombofili paneli, kişinin kanında pıhtılaşma eğilimini artıran genetik veya kazanılmış faktörleri araştıran bir test grubudur. Özellikle tekrarlayan düşükler, bacak damarlarında pıhtı, akciğer embolisi veya erken yaşta inme gibi durumlar yaşayan bireylerde bu testler oldukça önemlidir.
Trombofili Ne Demektir?
Trombofili, kelime anlamı olarak “pıhtıya eğilimli olma” demektir. Bu durum bazı kişilerde genetik (doğuştan), bazılarında ise sonradan (kazanılmış) gelişebilir. Her trombofili durumu hastalık anlamına gelmez, ancak riskleri belirlemek ve önlem almak açısından değerlendirilmelidir.
Trombofili Paneli Neden Yapılır?
Trombofili paneli sayesinde kişide pıhtı oluşma riskinin artıp artmadığı belirlenebilir. Özellikle damar tıkanıklıkları, tekrarlayan gebelik kayıpları ve açıklanamayan inme gibi durumlarda nedenin araştırılması amacıyla bu testler istenir.
Trombofili panelinin yapılma nedenleri:
- Derin ven trombozu (bacaklarda pıhtı)
- Pulmoner emboli (akciğere pıhtı atması)
- Tekrarlayan düşükler veya ölü doğum
- Erken yaşta kalp krizi veya inme
- Ailede pıhtı öyküsü olan bireylerde
- Doğum kontrol hapı veya hormon tedavisi öncesi
- Tüp bebek tedavisi planlanan hastalarda
- Genetik yatkınlık şüphesi olan durumlarda
Trombofili Panelinde Hangi Testler Yer Alır?
Trombofili paneli tek bir test değil, birden fazla kan testi içeren bir gruptur. Hem genetik hem de kazanılmış pıhtılaşma risklerini ortaya koymak için düzenlenmiştir.
Trombofili panelinde yer alan başlıca testler:
- Faktör V Leiden Mutasyonu
Genetik pıhtılaşma bozukluklarının en sık görülenlerinden biridir. - Protrombin G20210A Mutasyonu
Kanın daha kolay pıhtılaşmasına neden olabilir. - MTHFR Mutasyonu
Homosistein düzeylerini etkileyerek damar yapısını bozabilir. - Protein C ve Protein S Düzeyi
Bu proteinlerin eksikliği pıhtı riskini artırabilir. - Antitrombin III Düzeyi
Antitrombin eksikliği tromboz riskini artıran önemli bir durumdur. - Lupus Antikoagülanı
Otoimmün hastalıklarda artabilir ve gebelikte düşük riskini artırabilir. - Antikardiyolipin Antikorları (IgG, IgM)
Antifosfolipid sendromu tanısında kullanılır. - Homosistein Seviyesi
Yüksekliği, damar hastalıkları için risk faktörüdür.
Bu testler sayesinde hem genetik hem de çevresel faktörlere dayalı tromboz riskleri belirlenebilir.
Trombofili Paneli Ne Zaman Yapılır?
Trombofili testi her bireyde rutin olarak yapılmaz. Belirli şikayetler veya risk durumları olan kişilerde, hekimin gerekli görmesi halinde istenir. Bu nedenle kişisel değerlendirme şarttır.
Trombofili testi için uygun zamanlar:
- Pıhtılaşma atağı geçtikten en az 6 hafta sonra
- Antikoagülan (kan sulandırıcı) ilaçlar bırakıldıktan bir süre sonra
- Gebelik sonrası, lohusalık dönemi geçtikten sonra
- Aktif enfeksiyon veya ateşli hastalık yokken
Test zamanlaması, sonuçların doğruluğu açısından oldukça önemlidir.
Trombofili Paneli Sonuçları Ne Anlama Gelir?
Trombofili panelinde çıkan sonuçlar, genetik ya da kazanılmış bir risk taşıyıp taşımadığınızı gösterir. Bu sonuçlara göre doktorunuz;
- Ömür boyu kan sulandırıcı kullanımı
- Doğum kontrol yöntemlerinin yeniden değerlendirilmesi
- Hamilelik planlaması sırasında özel takip
- Tüp bebek sürecinde kan sulandırıcı önlemler
- Yaşam tarzı değişiklikleri gibi önerilerde bulunabilir.
Her pozitif sonuç hastalık anlamına gelmez; klinik tablo ile birlikte değerlendirilmelidir.
Trombofili Paneli Kimlere Önerilir?
Bu test özellikle şu gruplara önerilir:
- 35 yaş altında inme, kalp krizi geçirenler
- Tekrarlayan (iki veya daha fazla) düşük yaşayan kadınlar
- Derin ven trombozu geçirmiş genç bireyler
- Ailesinde pıhtı öyküsü olanlar
- Hormon tedavisi öncesinde
- Tüp bebek sürecine giren kadınlar
- Gebelikte hipertansiyon, preeklampsi yaşayanlar
Trombofili Tespit Edilirse Ne Yapılır?
Eğer trombofili paneli sonucunda bir risk saptanırsa, bu duruma göre doktorunuz sizi yönlendirir. Her zaman ilaç başlanmayabilir; bazı durumlarda sadece dikkatli takip yeterlidir.
Alınabilecek önlemler:
- Kan sulandırıcı ilaçlar (heparin, aspirin vb.)
- Uzun süreli hareketsizlikten kaçınmak
- Hormon içeren doğum kontrol yöntemlerinden uzak durmak
- Düzenli egzersiz
- Yeterli sıvı tüketimi
- Gebelik süresince özel takip ve tedavi
Sonuç
Trombofili paneli, kanın pıhtılaşmaya yatkınlığını değerlendiren kapsamlı ve önemli bir test grubudur. Özellikle tekrarlayan düşükler, damar tıkanıklıkları ve genç yaşta damar hastalığı geçiren bireylerde hayati bilgiler sunar.
Bu test sayesinde önceden risk belirlenebilir, kişiye özel koruyucu tedbirler alınabilir ve birçok sağlık sorununun önüne geçilebilir. Ancak her durumda olduğu gibi, bu testlerin yorumlanması ve tedavi süreci bir uzman hekim kontrolünde yapılmalıdır.
