Kalp damar hastalıkları, dünya genelinde en sık görülen ölüm nedenlerinden biridir. Bunlar arasında yer alan tam tıkalı koroner arterler, geçmişte tedavisi oldukça zor olan durumlar arasında yer alırken, günümüzde modern girişimsel teknikler sayesinde başarılı bir şekilde açılabilmektedir. Bu yazıda, halk arasında “tam tıkalı damar” olarak bilinen CTO (Chronic Total Occlusion) kavramını, nasıl geliştiğini ve tedavisindeki güncel yaklaşımları sade ve bilimsel bir dille ele alacağız.
Tam Tıkalı Damar Nedir? (CTO – Chronic Total Occlusion)
CTO, yani kronik total oklüzyon, kalbi besleyen bir damarın en az 3 ay boyunca tamamen tıkalı kalması durumudur. Bu damarlar zaman içinde yavaş yavaş tıkanır. Tıkanıklık ani gelişmediği için vücut, zamanla küçük yan damarlar geliştirerek kalp dokusuna sınırlı da olsa kan ulaştırabilir. Bu sayede bazı hastalarda ciddi bir belirti görülmez, hatta birçok kişi damarının tamamen tıkalı olduğunu yıllar sonra öğrenir.
Ancak bu “sessizlik” yanıltıcı olabilir. Çünkü CTO damarı genellikle kalbin önemli bir bölgesini besler ve zamanla kalp kasında hasara neden olabilir.
CTO ile Akut Damar Tıkanıklığı Arasındaki Fark Nedir?
Koroner damar tıkanıklıkları genel olarak ikiye ayrılır:
- Akut Tıkanıklık: Aniden oluşur. Plak yırtılması ve pıhtı birikimi sonucu damarın bir anda kapanmasıyla ortaya çıkar. Kalp krizi (miyokard enfarktüsü) böyle gelişir. Acil müdahale gerekir.
- Kronik Tıkanıklık (CTO): Uzun süreli, yavaş gelişen tıkanıklıktır. Damar, aylar boyunca tamamen kapalı kalmıştır. Kalp krizi geçirmeden veya hafif geçirmiş şekilde fark edilmeden ilerleyebilir.
CTO Neden Tehlikelidir?
Her ne kadar bazı hastalar şikayet yaşamasa da, CTO durumu şu nedenlerle önemlidir:
- Kalp kasına giden kan akışı azalır.
- Egzersizle ortaya çıkan göğüs ağrıları gelişebilir (anjina).
- Kalp kası zamanla zayıflayabilir, kalp yetmezliği gelişebilir.
- Kalbin ritim bozukluğu riski artar.
- Başka bir damar daha tıkanırsa, kompansasyon şansı kalmaz.
Dolayısıyla, CTO saptanan bir hastada bu damarın açılması hayati önem taşıyabilir.
Geçmişte CTO Tedavisi Nasıldı?
Eskiden CTO olan bir damar için genellikle tek seçenek vardı: Koroner bypass cerrahisi. Ancak bu, her hastaya uygulanabilir değildi ve büyük bir ameliyat gerektiriyordu. Ayrıca, CTO damarı klasik balon ve stent yöntemleriyle açmak zordu. Bu nedenle, girişimsel kardiyologlar CTO damarları genellikle müdahale edilmez olarak kabul ederdi.
Günümüzde CTO Nasıl Açılır?
Son 10–15 yılda teknolojideki ilerlemeler, CTO tedavisinde devrim yarattı. Artık:
- Yeni nesil stentler,
- Gelişmiş balonlar,
- Özel tel sistemleri,
- Ve gerekirse damar kazıyıcı (atherektomi) cihazlar ile
CTO damarlar girişimsel yöntemlerle yüksek başarıyla açılabilmektedir.
Bu işlem genellikle kasık veya bilekten girilerek, özel görüntüleme teknikleriyle yapılır. İşlem süresi standart anjiyografiye göre daha uzun olabilir, ancak başarı oranı oldukça yüksektir.
CTO Açma Başarısı Ne Kadar Yüksek?
Tecrübeli merkezlerde CTO açma başarısı %80–90 düzeyine ulaşmıştır. Örneğin, bazı kliniklerde bu oran %88’e kadar çıkmaktadır. Bu da hastaların büyük bir kısmında açık damar elde edilerek kalp kasına tekrar yeterli kan akışı sağlandığı anlamına gelir.
CTO Tedavisinde Hangi Hastalar Adaydır?
Aşağıdaki durumlar varsa CTO tedavisi düşünülmelidir:
- Tıkalı damarın beslediği bölge büyükse
- Hastada göğüs ağrısı, nefes darlığı, çabuk yorulma varsa
- Kalp kasında halen canlı doku varsa (non-iskemik skar yoksa)
- Diğer damarlar da daralmışsa ve alternatif yol kalmamışsa
CTO Tedavisi Her Merkezde Yapılır mı?
Hayır. CTO açma işlemi, ileri düzey girişimsel kardiyoloji tecrübesi ve özel ekipmanlar gerektirir. ABD verilerine göre, tüm girişimsel kardiyologların yalnızca %2’si CTO müdahalesi yapmaktadır. Türkiye’de de bu işlemi gerçekleştiren merkezler sınırlıdır.
Bu nedenle CTO teşhisi konan bir hastanın, bu alanda deneyimli bir girişimsel kardiyoloji merkezine yönlendirilmesi gerekir.
CTO Açılırsa Ne Kazanırız?
Tam tıkalı damar açıldığında:
- ✅ Kalp kası daha iyi beslenir
- ✅ Egzersiz kapasitesi artar
- ✅ Göğüs ağrısı azalır
- ✅ Kalp yetmezliği riski azalır
- ✅ Kalp krizi riski düşer
- ✅ Hayat kalitesi belirgin şekilde artar
Sonuç: CTO Artık Kader Değil
Eskiden sadece ameliyatla tedavi edilebilen tam tıkalı damarlar, artık girişimsel yöntemlerle yüksek başarı oranlarıyla açılabiliyor. Yeni teknolojiler, deneyimli ekipler ve uygun hasta seçimiyle CTO, birçok hasta için kontrol altına alınabilir bir sorun haline geldi.
📌 Eğer sizde de “bu damar artık açılamaz” denilen bir tıkanıklık varsa, mutlaka ikinci bir görüş alın. Girişimsel yöntemlerle CTO açılabilir ve siz yeniden sağlıklı bir kalp yapısına kavuşabilirsiniz.
