Kalp sağlığımız, yaşam kalitemiz için en kritik konulardan biridir. Kalp hastalıkları genellikle sessiz ilerlediği için, risk taşıyan kişilerin bu durumu erken dönemde tespit etmesi hayati önem taşır. İşte bu noktada, modern tıp bize önemli bir araç sunuyor: Koroner Kalsiyum Skorlama (Coronary Artery Calcium – CAC Skorlama).
Bu içerikte, kalsiyum skorlamanın ne olduğunu, nasıl yapıldığını ve en önemlisi, kimler için ne zaman gerekli olduğunu sade ve anlaşılır bir dille ele alacağız.
Kalsiyum Skorlama Nedir?
Kalsiyum Skorlama, adından da anlaşılacağı gibi, kalbi besleyen atardamarlarda (koroner arterler) biriken kalsiyum miktarını ölçen basit, hızlı ve invaziv olmayan (vücuda herhangi bir girişim gerektirmeyen) bir görüntüleme testidir.
Temel Prensip
Koroner arterlerdeki kalsiyum birikintileri, genellikle damar sertleşmesinin (ateroskleroz) erken bir işaretidir. Ateroskleroz, damar duvarlarında plak adı verilen yağ, kolesterol ve kalsiyum birikimlerinin oluşmasıyla başlar. Zamanla bu plaklar sertleşir ve kalbe giden kan akışını daraltarak kalp krizi ve diğer ciddi kardiyovasküler olay riskini artırır.
Kalsiyum Skorlama, özel bir Bilgisayarlı Tomografi (BT) tarayıcısı kullanılarak yapılır. Bu cihaz, herhangi bir kontrast madde (ilaçlı madde) kullanmadan kalbinizin çok kesitli görüntülerini alır. Tarama sırasında tespit edilen kalsiyum odakları sayılır ve özel bir formülle birleştirilerek tek bir sayısal skor elde edilir. İşte bu sayı, sizin Koroner Kalsiyum Skorunuzdur.
Neden Önemlidir?
Bu skor, bize gelecekteki kalp krizi ve felç riskiniz hakkında çok güçlü bir tahminde bulunma imkanı sağlar. Ne kadar yüksek bir skor elde edilirse, koroner arter hastalığı riskiniz ve gelecekte kalp krizi geçirme olasılığınız o kadar yüksek demektir.
Kalsiyum Skorlama Nasıl Yapılır?
Testin kendisi oldukça basittir ve genellikle sadece 10-15 dakika sürer.
- Hazırlık: Hastadan üst giysilerini çıkarması ve masa üzerine uzanması istenir.
- Görüntüleme: Göğsünüze elektrotlar takılır (EKG çekimi gibi), bu sayede makine kalp atışlarınızla senkronize çalışır.
- Tarama: Sizden nefesinizi kısa bir süre (yaklaşık 10-20 saniye) tutmanız istenir. BT tarayıcısı, siz nefesinizi tutarken kalbinizin çok hızlı bir şekilde görüntülerini çeker.
- Sonuç: Tarama tamamlandıktan sonra, elde edilen görüntüler analiz edilir ve bir skor hesaplanır.
Önemli Notlar:
- Ağrısız ve Hızlıdır: Test sırasında herhangi bir ağrı hissetmezsiniz ve süreç çok kısadır.
- Kontrast Madde Yok: Damardan ilaçlı madde (kontrast) enjekte edilmesine gerek yoktur.
- Radyasyon Dozu: Test, düşük doz radyasyon kullanır. Bu doz, diğer standart BT çekimlerine göre çok daha düşüktür.
Kalsiyum Skoru Ne Anlama Gelir?
Elde edilen skor, genellikle aşağıdaki gibi yorumlanır:
| Kalsiyum Skoru | Yorumu | Risk Düzeyi |
| 0 (Sıfır) | Koroner arterlerde saptanabilir kalsiyum yok. | Çok Düşük Risk. Önümüzdeki 5 yıl içinde kalp krizi riski çok düşüktür. |
| 1 – 100 | Minimal düzeyde plak birikimi. | Hafif Risk. İleride risk altında olabilirsiniz. Yaşam tarzı değişiklikleri önerilir. |
| 101 – 400 | Orta düzeyde plak birikimi. | Orta Risk. Damar sertliği belirgin. İlaç tedavisi ve detaylı değerlendirme gerekebilir. |
| 400’ün Üzeri | Yaygın plak birikimi. | Yüksek Risk. Ciddi koroner arter hastalığı olasılığı yüksektir. Agresif tedavi ve ileri tetkikler (Anjiyografi vb.) önerilir. |
Ne Zaman ve Kimler İçin Yapılmalıdır? (Endikasyonlar)
Kalsiyum Skorlama, herkes için önerilen bir tarama testi değildir. Genellikle, orta düzeyde kalp hastalığı riski taşıyan ve asemptomatik (şikayeti olmayan) yetişkinler için en faydalı olduğu kabul edilir.
Kimlere Önerilir?
Amerikan Kalp Derneği (AHA) gibi büyük kuruluşlar, skordan en çok fayda görecek kişileri şu şekilde tanımlar:
- Yaş: Genellikle 40 ila 75 yaş arasındaki bireyler.
- Risk Faktörleri: Aşağıdaki risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip olanlar:
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon).
- Yüksek kolesterol (özellikle LDL).
- Ailesinde erken yaşta kalp hastalığı öyküsü.
- Şeker hastalığı (diyabet) veya prediyabet durumu.
- Sigara kullanımı.
- Obezite veya hareketsiz yaşam tarzı.
- Risk Belirsizliği: Doktorunuz, standart risk hesaplamaları (örneğin, yüksek tansiyonunuz var ama kolesterolünüz düşük) sonucunda riskinizin orta düzeyde olduğuna karar verdiyse ve tedaviye (örneğin, statin ilaçlarına) başlayıp başlamama konusunda emin değilse, skorlama karar verme sürecini kolaylaştırır.
- Skor 0 çıkarsa ilaç tedavisi ertelenebilir.
- Skor yüksek çıkarsa, risk azaltıcı tedaviye hemen başlanabilir.
Kimlere Önerilmez?
- Gençler: 40 yaş altındaki gençlerde damar sertliği (ateroskleroz) nadir olduğu için genellikle önerilmez.
- Çok Düşük Riskli Kişiler: Hiçbir risk faktörü olmayan, sağlıklı ve genç bireyler.
- Çok Yüksek Riskli Kişiler: Halihazırda bilinen koroner arter hastalığı veya kalp krizi öyküsü olanlar. Bu kişilerin skorları zaten yüksek kabul edilir ve skorlama bir tedavi değişikliğine yol açmaz; daha ileri tetkikler gereklidir.
- Hamileler: Radyasyon maruziyeti nedeniyle kesinlikle yapılmaz.
Sonuç
Kalsiyum Skorlama, koroner arter hastalığı riskini sayısal olarak belirleyen ve kişiselleştirilmiş tedavi kararları almayı sağlayan güçlü bir tarama aracıdır. Özellikle orta riskli bireyler için bir yol haritası çizerek, yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekli durumlarda ilaç tedavisi ile gelecekteki kalp sorunlarını önlemede kilit bir rol oynar.
Unutmayın, bu testin sizin için uygun olup olmadığını belirleyecek en yetkili kişi, durumunuzu değerlendirecek olan kardiyoloji uzmanınızdır.
