Lipoprotein(a), kısaca Lp(a) olarak da bilinen bir lipoprotein türüdür. Lipoproteinler, kolesterol ve trigliserid gibi yağları taşıyan protein-lipit kompleksleridir. Lipoprotein(a), LDL (düşük yoğunluklu lipoprotein) ile apolipoprotein(a) adı verilen bir proteinin birleşmesiyle oluşur.
Lp(a), kanda bulunan ve kalp hastalığı riskini artırabilen bir lipoprotein türüdür. Yüksek Lp(a) seviyeleri, kalp ve damar hastalıkları ile ilişkilendirilmiştir. Lp(a), kolesterolün damar duvarlarına birikmesine ve ateroskleroz adı verilen plak oluşumuna katkıda bulunabilir.
Lp(a) seviyeleri genetik olarak belirlenir ve kişiden kişiye değişebilir. Yüksek Lp(a) seviyeleri, kalıtsal olarak aktarılabilir ve ailesel hiperkolesterolemi ile ilişkilendirilebilir. Ancak, Lp(a) seviyeleri çevresel faktörler ve yaşam tarzıyla da etkilenebilir.
Lp(a) seviyelerinin düşürülmesi konusunda spesifik bir tedavi mevcut değildir. Ancak, yüksek Lp(a) seviyelerine sahip olan kişilerde diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin kontrol altında tutulması önemlidir.
Lp(a) günümüzde hastanecilik sisteminde ölçülmez, tıp şablonlarında yer almaz fakat WHO-DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) ve Dünya Ailesel Kolesterol Yüksekliği Derneğine göre 30 yaş üzerindeki her bireyler mutlaka Lp(a) seviyeleri bakılmalıdır.
LİPOPROTEİN A NORMAL VE ANORMAL DEĞERLERİ NELERDİR?
Lipoprotein(a) (Lp(a)) seviyeleri bireyden bireye ve kullanılan birime göre değişebilir ve genetik faktörlere, bağlı olarak belirlenir. Lp(a) normal ve anormal olarak kabul edilen seviyeler hakkında net bir sınır belirlemek zordur. Ancak, genel olarak Lp(a) seviyeleri 20-30 mg/dL arasında kabul edilen normal bir aralıktır.
Yapılan araştırmalar yüksek Lp(a) seviyelerinin kalp hastalığı riskini artırdığını göstermiştir ve LDL gibi yüksek seviyelere çıktığında damar tıkanııklığı riskini artıran bir kolesterol türüdür ve hatta çok daha risklidir.
Özellikle 50 mg/dL üzerindeki Lp(a) seviyeleri, kalp hastalığı riskinin arttığını düşündürebilir. Bu nedenle, çalışmalar Lp(a) seviyelerinin 30 mg/dL’nin üzerinde olduğunda dikkate alınması gerektiğini önerir.
Lp(a) seviyeleri, genellikle ailesel hiperkolesterolemi gibi kalıtsal durumlar Lp(a) seviyelerini yükseltebilir. Diğer kolesteroller gibi yaşam tarzına yüksek oranda bağlı değildir.
LİPOPROTEİN A YÜKSEKLİĞİ NEDİR VE YÜKSEKLİĞİNDE HANGİ SAĞLIK SORUNLARINA YOL AÇAR?
Lipoprotein(a) (Lp(a)) seviyelerinin yüksek olması genellikle genetik faktörlere bağlıdır. İşte Lp(a) yüksekliği ile ilişkili olabilecek bazı faktörler:
- Genetik Yatkınlık: Lp(a) seviyeleri, aileler arasında genetik olarak aktarılabilir. Ebeveynlerden çocuklara geçen bazı genetik varyasyonlar, yüksek Lp(a) seviyelerine yol açabilir.
- LDL (Düşük Yoğunluklu Lipoprotein) Metabolizması: Lp(a), LDL ile apolipoprotein(a) adı verilen bir proteinin birleşmesiyle oluşur. Lp(a) seviyeleri, LDL kolesterolün vücutta metabolizması ve detoksifikasyonu ilişkili faktörlere bağlı olarak yükselebilir.
Yüksek Lp(a) seviyelerinin kalp ve damar hastalıkları ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Yüksek Lp(a) seviyeleri aşağıdaki olumsuz etkilere yol açabilir:
- Ateroskleroz (damar sertliği): Yüksek Lp(a) seviyeleri, kolesterolün damar duvarlarına birikmesine ve ateroskleroz adı verilen plak oluşumuna katkıda bulunabilir. Bu, damarların daralmasına ve tıkanmasına neden olabilir, kalp krizi veya inme riskini artırabilir.
- Tromboz (pıhtı oluşumu): Lp(a), pıhtı oluşumunu teşvik edebilen bazı etkilere sahip olabilir. Yüksek Lp(a) seviyeleri, kan pıhtılarının oluşma eğilimini artırarak tromboz riskini yükseltebilir.
- İnflamasyon: Yüksek Lp(a) seviyeleri, vasküler inflamasyonu artırabilir. Kronik inflamasyon, kalp ve damar hastalıklarının gelişimine katkıda bulunabilir.
LİPOPROTEİN A SONRADAN YÜKSELEBİLİR Mİ?
Lp(a) seviyeleri genellikle 35-40 yaşlarına kadar yükselmekte ve sonrasında stabil seyretmektedir. Lp(a) 30 ve 50 mg/dL’in üzerinde ve yüksek riskli bireylerde diğer kardiyovasküler risk faktörlerinin kontrol altında tutulması önemlidir.
Lp(a) seviyesi genellikle yaşam tarzı değişiklikleriyle çok değişmemektedir fakat tiroid ve böbrek hasarı giderilirse kısmen geriye döndürülebilmektedir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemeyi, düzenli egzersiz yapmayı, dengeli bir beslenme düzeni izlemeyi, sigara içmemeyi, kan basıncını kontrol altında tutmayı ve kolesterol seviyelerinin yönetimi gerekmektedir.
LİPOPROTEİN A YÜKSEKLİĞİNİN TEDAVİSİ NEDİR?
Maalesef Lp(a) yüksekliğini tedavi eden bir ilaç ya da tedavi şekli günümüzde yoktur. LDL tedavi etmek için ilaç tedavisi uygulanabilmektedir fakat Lp(a) üzerinde etkileri bulunmamaktadır. Lp(a) yüksekliğinde birincil hedef seviyeleri düşürmek değil bireyi oluşabilecek hastalıklara karşı korumaktır. Lp(a) yüksekliği olan bireylerde Aort kapak daralması – kireçlenmesi genellikle daha sık görülmektedir.
Lp(a) seviyeleri 35 yaş üstü her bireyde mutlaka ölçülmeli ve hekim tarafından değerlendirilmelidir.
