Pekmez yıllardır “doğal ve sağlıklı” olarak bilinen bir geleneksel tatlıdır. Özellikle köylerde, üzüm ya da dut gibi meyvelerin kaynatılmasıyla elde edilen pekmez, kansızlık için önerilir. Çocuklara sabah kahvaltısında verilir. Ancak her doğal ürün masum değildir. Özellikle geleneksel yollarla yapılan, kontrolsüz şekilde üretilen köy pekmezleri bazı ciddi sağlık riskleri taşır. Bu yazıda, pekmez tüketmeden önce bilinmesi gereken tehlikeleri basit bir dille anlatıyoruz.
Her Doğal Pekmez Sağlıklı Değildir!
Pekmez, şekerin en yoğunlaştırılmış doğal hali olarak öne çıkar. Yüksek enerji içerir, ama bu enerji her zaman faydalı anlamına gelmez. Özellikle ev yapımı ya da köyde kazanlarda saatlerce kaynar ve böyle üretilir. Bu pekmezlerde sağlık açısından üç önemli tehlike vardır:
- HMF (Hidroksimetilfurfural) oluşumu
- Pekmeze toprak katılması (asbest riski)
- Mikotoksin kontaminasyonu (Aspergillus flavus)
Bu üç madde hakkında bilinçli olmak, “doğal” diye tükettiklerimizin aslında sağlığımızı nasıl etkilediğini anlamak açısından çok önemlidir.
1. HMF (Hidroksimetilfurfural) Riski
Pekmez geleneksel olarak yüksek sıcaklıkta uzun süre kaynayarak pişer. Bu süreçte, şekerler parçalanarak HMF (Hidroksimetilfurfural) adında kimyasal bir bileşik meydana gelir. HMF doğada bazı gıdalarda çok düşük miktarda bulunur. Ancak yüksek sıcaklıkta şekerli sıvılar ısıtıldığında miktarı hızla artar.
HMF’nin sağlık üzerindeki olası etkileri:
- Hücre DNA’sına zarar verme olasılığı var.
- Uzun vadede kansere neden olabileceği düşüncesi var.
- Özellikle bebekler ve çocuklar için toksik etki gösterir.
Özellikle köyde üretilen pekmezlerde, ısı kontrolü yapılmadığı için HMF oranı yüksek olur. Bu nedenle “ev yapımı daha sağlıklı” algısı bu noktada yanılgıya sokar.
Dilerseniz diğer blog içeriklerimizi de inceleyin.
2. Pekmeze Katılan Toprak: Asbest Riski
Bazı köylerde, pekmezin kıvamını artırıp asidini azaltmak veya mayalanmayı önlemek için pekmeze toprak dahil edilir. Bu geleneksel yöntem, dışarıdan zararsız gibi görünür. Ancak kullanılan toprağın içeriği çoğu zaman bilinmez. Bazı bölgelerde bu toprakların içinde asbest bulunur.
Asbest vücutta birikir ve uzun vadede şu sorunlara yol açar:
- Akciğer hastalıkları (mezotelyoma, akciğer kanseri)
- Sindirim sistemi kanserleri
- Hücre yapısında bozulma
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması
Toprakla kıvamı ayarlanmış bir pekmez doğal değil, kontaminasyon riski yüksek bir üründür.
3. Mikotoksin ve Aspergillus Flavus Riski
Pekmez, üzüm veya dut gibi meyvelerin bekletilerek işlenmesiyle yapılmakta. Eğer bu meyveler hasat sonrası uygun koşullarda saklanmazsa, yüzeylerinde küf mantarları oluşur. En tehlikelilerinden biri Aspergillus flavus adlı küf türüdür.
Bu mantarın ürettiği aflatoksin adlı madde:
- Karaciğer üzerinde toksik etki yaratır.
- DNA hasarına neden olur.
- Uzun süreli düşük dozda alımı bile tehlikelidir.
Köy şartlarında yapılan pekmezlerde, bu tür küflerin varlığı testte görünmez. Bu da mikotoksinlerin pekmezle birlikte vücuda alınmasına yol açar.
Pekmez Tüketirken Dikkat Edecekleriniz
Pekmezin tüm bu riskleri göz önüne alındığında, bilinçli tüketim çok önemlidir. Sağlıklı olmak için yediğiniz bir ürün, farkında olmadan vücudunuza zarar verir.
- Etiketli, analizden geçmiş ürünleri tercih edin.
- Organik ya da pastörize olmayan ürünlerde dikkatli olun.
- Kaynağını bilmediğiniz köy pekmezlerini sürekli tüketmeyin.
- Kıvamı aşırı koyu, rengi fazla koyu olan ürünler HMF açısından risklidir.
- Çocuklara verirken miktar sınır koyun.
- Hurma, keçiboynuzu veya üzüm gibi farklı meyvelerden yapılanlarda da aynı riskler geçerlidir.
Bu önlemlerle hem doğal ürünlerden faydalanır hem de olası zararlarından korunursunuz.
Pekmez Ne Zaman Faydalı Olur?
Tüm bu risklere rağmen, pekmezin üretimi uygun koşullarda olursa besin değeri yüksektir. İçeriğinde:
- Demir
- Kalsiyum
- Potasyum
- Antioksidanlar
gibi mineraller vardır. Bu yönüyle kansızlık riskine karşı destekleyici olur. Ancak miktarı ve kalitesi önemli faktördür.
Güvenli, analiz edilmiş bir üründen günde 1-2 tatlı kaşığı tüketmek genellikle yeterli. Fazlası kalori, şeker ve potansiyel zararlı maddeler açısından riskli olur.
Pekmez Faydalı ama Her Pekmez Faydalı Değil
Pekmez, yanlış üretim durumunda doğal bir şifa kaynağından, potansiyel bir sağlık tehdidine dönüşür. Özellikle köyde üretimi olan, uzun süre kaynatarak oluşan, içine toprak karışan ya da uygun koşullarda saklanmayan pekmezlerde HMF, asbest ve aflatoksin gibi tehlikeler vardır. Bu nedenle, doğal olduğu kadar güvenli ürünleri tercih etmek, etiket okumak ve bilinçli tüketmek büyük önem taşır.
Unutmayın: Doğal demek her zaman sağlıklı demek değildir.
