Damar Tıkanıklığı Nedir?
Damar tıkanıklığı, atardamarların iç yüzeyinde yağ, kolesterol ve kireç birikmesi ile zamanla daralması ya da tamamen kapanması durumudur. Tıbbi adıyla ateroskleroz, halk arasında “damar sertliği” ya da “damar tıkanması” olarak bilinir.
Bu durum, kalbe giden damarları etkilediğinde kalp krizi, beyne giden damarları etkilediğinde ise inme (felç) ile sonuçlanabilir. Aynı şekilde bacak damarlarında olduğunda da yürüyememe, ağrı ve kangren gibi sorunlara neden olabilir.
Damar Tıkanıklığı Neden Oluşur?
Damarların tıkanmasına yol açan en yaygın nedenler şunlardır:
- Yüksek kolesterol
- Hipertansiyon
- Sigara kullanımı
- Şeker hastalığı (diyabet)
- Hareketsiz yaşam
- Kötü beslenme alışkanlıkları
- Ailede kalp-damar hastalığı öyküsü
- Obezite
- Kronik stres
Tıkanıklık genellikle yıllar içinde yavaş yavaş gelişir ve uzun süre belirti vermeyebilir.
Damar Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?
Damar tıkanıklığının belirtileri, tıkanıklığın olduğu yere göre değişir. Erken dönemde fark edilmesi zordur, bu nedenle vücudun verdiği sinyalleri iyi okumak gerekir.
Kalp Damarlarında Tıkanıklık Belirtileri:
- Göğüs ağrısı (angina)
- Nefes darlığı
- Eforla gelen çarpıntı veya yorgunluk
- Sol kola, çeneye veya sırta vuran ağrı
- Terleme ve mide bulantısı
Bacak Damarlarında Tıkanıklık Belirtileri:
- Yürürken bacaklarda ağrı (özellikle baldırda)
- Dinlenince geçen ama yürüyünce tekrar başlayan ağrı
- Bacaklarda soğukluk veya soluk renk
- Ayakta yara oluşması ve geç iyileşmemesi
- Tırnak ve kıl yapısında değişiklikler
Bu belirtiler, geçici olabileceği gibi kalıcı hasarlara da yol açabilir. O yüzden ihmal edilmemelidir.
Damar Tıkanıklığını Gösteren 7 Önemli Uyarı İşareti
- Göğüs ortasında sıkışma hissi
- Merdiven çıkarken nefesin çabuk kesilmesi
- Bacaklarda yürürken oluşan yanıcı ağrı
- Ayaklarda soğukluk ve morarma
- Ani baş dönmesi ve bayılma
- Gözde ani görme kaybı
- Kol veya bacakta uyuşukluk ve güçsüzlük
Bu belirtilerden biri ya da birkaçı sizde varsa, zaman kaybetmeden bir kalp-damar hastalıkları uzmanına başvurmanız gerekir.
Damar Tıkanıklığı Nasıl Teşhis Edilir?
Damar tıkanıklığını teşhis etmek için kullanılan bazı temel yöntemler şunlardır:
- EKG (Elektrokardiyografi): Kalp ritmini ve olası hasarı gösterir
- Ekokardiyografi: Kalbin yapısını ve kapaklarını değerlendirir
- Efor testi: Egzersizle kalbin performansını ölçer
- BT anjiyografi / MR anjiyografi: Damarların görüntülenmesini sağlar
- Klasik anjiyo: Damar içine kontrast madde verilerek doğrudan görüntüleme yapılır
- Doppler ultrasonografi: Özellikle bacak damarlarında tıkanıklığı gösterir
Damar Tıkanıklığı Nasıl Tedavi Edilir?
Tedavi, hastalığın hangi evrede olduğuna, hangi damarda tıkanıklık olduğuna ve kişinin genel sağlık durumuna göre planlanır.
1. İlaçla Tedavi
Hafif tıkanıklıklarda veya başlangıç evresinde aşağıdaki ilaçlar kullanılabilir:
- Kolesterol düşürücü ilaçlar (statinler)
- Kan sulandırıcılar (aspirin vb.)
- Tansiyon ilaçları
- Diyabet ilaçları
Amaç, mevcut tıkanıklığın ilerlemesini durdurmak ve yeni tıkanıklıkları önlemektir.
2. Girişimsel Yöntemler
Tıkanıklık ilerlemişse, damarlar özel yöntemlerle açılır:
a) Balon Anjiyoplasti
Daralmış damara balon yerleştirilerek genişletilir.
b) Stent Uygulaması
Balonla açılan damara metal bir halka (stent) yerleştirilerek tekrar tıkanması önlenir.
c) İlaçlı Balon
Bazı durumlarda damar içine ilaç salan balonlar kullanılır.
3. Cerrahi Tedavi (Bypass)
Damar tıkanıklığı çok ileri seviyedeyse veya birden fazla damarda sorun varsa bypass ameliyatı yapılabilir. Bu işlemde tıkalı damarın etrafından yeni bir damar yolu oluşturulur.
Damar Tıkanıklığını Önlemek İçin Neler Yapılmalı?
En iyi tedavi, önleyici yaşam tarzı değişiklikleridir. Damar sağlığını korumak için:
- Sağlıklı ve dengeli beslenin
- Hayvansal yağları sınırlayın, sebze-meyve ağırlıklı beslenin
- Düzenli egzersiz yapın (haftada en az 150 dakika)
- Sigara ve alkolden uzak durun
- Kan şekeri, tansiyon ve kolesterolünüzü düzenli takip edin
- Fazla kilolardan kurtulun
- Stresle başa çıkmayı öğrenin
Sonuç: Damarlarınızı İhmal Etmeyin, Erken Önlem Alın
Damar tıkanıklığı, başlangıçta sessiz ilerleyen ama sonuçları son derece ciddi olabilen bir sağlık sorunudur. Belirtileri doğru okumak, düzenli kontrolleri ihmal etmemek ve yaşam tarzını değiştirmek, kalp krizi ve inme riskini büyük ölçüde azaltabilir.
